دکتر برهان ریاضی، عضو هیأت علمی و پژوهشگر تالاب، طرح انتقال آب از رودخانه ارس و پمپاژ آب از رودخانه سیلوه در پیرانشهر به دریاچه ارومیه را طرحی مغایر با معیارهای زیست‌محیطی عنوان کرد و گفت: انتقال آب از یک حوضه به حوضه دیگر ممکن است حل‌کننده مشکل حوضه مقصد باشد ولی در واقع جابه‌جاکردن مشکل است.این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: مسئله این است که ما در حوضه محدود بالادست دریاچه ارومیه روی تمام رودخانه‌های آب شیرین سد زده‌ایم. این سد‌سازی‌‌ها باعث شده از بعضی از این رودخانه‌ها حتی یک قطره آب هم به دریاچه راه پیدا نکند. به گفته وی، سدسازی و بستن دریچه سدها به روی دریاچه ارومیه مهم‌ترین دلیل کاهش سطح آب این دریاچه است. ریاضی در این باره گفت: از یک سو ما هر جا که رودخانه‌ای بوده روی آن سد ساخته‌ایم و از سوی دیگر، تمام اراضی منطقه را زیرکشت آبی و دیمی برده‌ایم؛ آن هم با راندمان 35درصد در حالی که این راندمان قابل افزایش به 60درصد است.
دکتر اسماعیل کهرم، مدرس محیط‌زیست، در گفت‌وگو با همشهری به 35 سد احداث شده روی رودخانه‌های منتهی به ارومیه اشاره کرد و گفت: با ساخت این سدها اراضی زیرکشت ارومیه از 300 هزار هکتار به 700 هزار هکتار افزایش یافت و در نتیجه آبی که قرار بود وارد ارومیه شود صرف اراضی زیرکشت می‌شود. این در حالی است که تا پیش از احداث این سدها، سالانه 5/5 میلیارد متر مکعب آب از طریق رودخانه‌ها به ارومیه وارد می‌شد.
زاب، دردی رادرمان نمی‌کند
وی افزود: یکسال‌ونیم پیش همزمان با حضور هیات دولت در ارومیه، مردم از دولت خواستند تا برای نجات این دریاچه اقدام کند. در پی آن، هیات دولت چند راهکار پیشنهاد داد که عبارت بودند از: بارورسازی ابرها، جایگزین کردن آبیاری قطره‌ای به جای آبیاری سنتی و تامین حقابه توسط وزارت نیرو. در واقع قرار شد وزارت نیرو 7/3 میلیارد مترمکعب آب به دریاچه ارومیه تخصیص دهد. علاوه بر این، 2 هزار و 200 میلیارد تومان برای احیای دریاچه ارومیه اختصاص یافت. در همان جلسه انتقال آب از حوضه‌های دیگر از جمله ارس و دریای مازندران هم به‌عنوان راهکار مطرح شد اما صحبتی از انتقال آب زاب به ارومیه مطرح نبود.
کهرم در ادامه گفت: اکنون برخی بر انتقال آب از رودخانه زاب تاکید می‌کنند. این درحالی است که طبق مقررات بین‌المللی اگر تا سال آینده آبی یعنی تا سپتامبر 2012 (مهرماه سال آینده) برای احداث سد روی رودخانه زاب اقدامی نشود دیگر نمی‌توان در این خصوص کاری انجام داد. حال پرسش این است که چگونه می‌خواهند با این محدودیت زمانی تونلی به طول 45 کیلومتر احداث کنند و اصولا هزینه سازه‌ای با این مختصات آیا محاسبه شده و آیا تا زمان مقرر به سرانجام می‌رسد؟
60 درصد دریاچه ارومیه خشک شده
وی تصریح کرد: به فرض آنکه ما موفق بشویم تونل مورد نظر برای انتقال آب از رودخانه زاب به ارومیه را در زمان محدودی که تا شروع سال آینده آبی باقی مانده احداث کنیم، ممکن است با عراق
بر سر برداشت آب مشکل پیدا کنیم. نکته دیگر اینکه کل د‌بی رودخانه زاب در سال‌های معمولی 600 میلیون متر مکعب و در ترسالی (سال‌های پرآبی) نزدیک به یک میلیارد متر مکعب است که اگر همه این میزان آب را هم به دریاچه ارومیه منتقل کنیم باز هم مشکل به قوت خود باقی می‌ماند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در حال حاضر60 درصد دریاچه ارومیه خشک شده، گفت: در سال‌های 73 و 74 که از سال‌های پر آب ارومیه بود میزان آب موجود این دریاچه 37 میلیارد مترمکعب برآورد شده بود اما اکنون سه پنجم دریاچه خشک شده است بنابراین اگر آب رودخانه زاب به‌طور کامل هم وارد این دریاچه شود سال‌ها طول می‌کشد تا کمبود آب ارومیه جبران شود. براین اساس، شایسته است از اقدامات مشکل ساز که تبعات ناگوار زیست‌محیطی در پی دارد پرهیز کنیم و در عوض راهکارهای منطقی و منطبق با معیارهای زیست‌محیطی را در دستور کار قرار دهیم؛ ازجمله در گام نخست، وزارت نیرو،
20 درصد آب پشت سدها را به دریاچه اختصاص دهد تا در طول سال این آب به ارومیه وارد شود. تداوم این شیوه کارسازترین راهکار برای نجات ارومیه است.
مغایر با نظرکارشناسان
این گزارش می‌افزاید، درحالی‌که اکثر قریب به اتفاق کارشناسان و صاحب‌نظران محیط‌زیست از جمله کارشناسان سازمان محیط‌زیست ساخت سدهای متعدد در حوضه آبریز ارومیه را یکی از عوامل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه عنوان می‌کنند، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست اواخر هفته در گفت‌وگویی اعلام کرد که سدها مشکلی برای دریاچه ارومیه ایجاد نکرده‌اند.محمدجواد محمدی زاده، پتانسیل آبی دریاچه ارومیه را 6 میلیارد و 800 میلیون متر مکعب و پتانسیل آبی کل سدهای ایجاد شده و در حال ساخت را یک میلیارد و 800 میلیون متر مکعب عنوان کرد و افزود: سدهایی که بر رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه ایجاد شده‌اند مشکلی در رابطه با کم‌آبی این دریاچه ایجاد نمی‌کنند بلکه مشکلی که وجود دارد مربوط به خشکسالی و برداشت آب از این دریاچه برای کشاورزی است.
